Nguyễn Minh Hồng
http://vanhoanghean.vn/nhung-goc-nhin-van-hoa/goc-nhin-van-hoa/5174-quan-he-tuong-ho-van-hoa-va-giao-duc-nguon-goc-cua-su-suy-thoai-va-trien-vong-cai-bien.html
Tạp chí Văn hóa Nghệ An số 227(25.8.2012) đăng bài “Cần phản tư về
nguyên nhân gốc của sự suy thoái văn hóa và giáo dục" của nhà văn Nguyên
Ngọc và TS. Nguyễn Thị Từ Huy. Hai tác giả đã chạm đến những vấn đề cốt
lõi của triết lý xây dựng dân tộc, bao gồm cả giáo dục và tổ chức -
quản trị xã hội; và gợi mở nhiều vấn đề cần được thảo luận thấu đáo nhằm
tìm lời giải ngõ hầu có thể chặn đứng suy thoái xã hội hiện tại, khơi
mới nguyên khí dân tộc, đẩy nhanh nhịp độ xây dựng quốc gia, đáp ứng
được những thách thức ngày càng khắc nghiệt về an sinh và an ninh quốc
gia. Chúng tôi tiếp tục suy nghĩ về chủ đề này trên quan điểm các giá
trị văn hóa.
1. Văn hóa là một khái niệm rộng lớn bao trùm mọi lĩnh vực hoạt động
của con người. Nó bao gồm cả các giá trị vật chất và tinh thần, mà trong
quan điểm tổ chức quản lý xã hội hiện nay đang có sự hiểu phiến diện.
Nói cụ thể hơn, Văn hóa hiện nay mới chỉ được coi là các yếu tố tĩnh như
di sản văn hóa vật chất, các hiện tượng văn hóa cụ thể như các truyền
thống văn hóa hoặc lễ hội, các hoạt động sáng tạo sản sinh ra các sản
phẩm văn học nghệ thuật, v.v...(1). Chính những hiểu biết phiến diện này
mà, trong hơn nửa thế kỷ qua, Văn hóa đã được hành chính hóa và bị điều
chỉnh chủ quan bởi các quan niệm cụ thể gắn với nhận thức hạn chế của
tư duy quản lý. Cũng vì thế mà Văn hóa và Giáo dục đã bị "quản lý" tách
biệt bởi các Bộ(2) và hệ thống dọc của chúng. Đây cũng là một trong các
nguyên nhân góp phần vào sự suy thoái của cả văn hóa và giáo dục hiện
nay.
2. Sứ mệnh của Giáo dục hiện đại là nuôi dưỡng bồi đắp Con người Tự do,
có Nhân phẩm, có Tư duy độc lập, phản biện và sáng tạo, và có Năng lực
nghề nghiệp. Ở nước ta việc đào tạo con người có Tư duy độc lập hình như
chưa bao giờ được nghiêm túc đặt ra, còn việc xây dựng Nhân cách đang
bị xem nhẹ hơn nội dung Kiến thức các loại. Thay vì trang bị cho thế hệ
trẻ hệ thống giá trị khách quan làm các điểm tựa cho tư duy và hành vi
cá nhân, phẩm chất người cao nhất trong nhà trường hiện nay chỉ gói gọn
trong một từ "Ngoan" (hạnh kiểm tốt!), nghĩa là bảo sao làm theo vậy,
dạy gì tin nấy và lặp lại được những điều đã học càng chính xác càng
tốt. Còn giáo dục đạo đức thì được thiết kế như các môn phụ với những
bài học mang tính giáo lý hơn là những chuẩn mực được thể chế hóa trong
Hiến pháp và các bộ Luật.
3. Văn hóa trong nghĩa rộng lớn hơn bao gồm các giá trị xã hội, mà
thường được hiểu là những giá trị tích cực, mặc dù có những giá trị có
ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của xã hội. Các giá trị đó làm nên
Nhân sinh quan, ảnh hưởng đến phương pháp/thao tác tư duy, sự lựa chọn
và hành vi cá nhân. Chúng là cái THẦN hay cái não trạng đặc trưng riêng
cho từng cá nhân và, nói rộng ra, của từng dân tộc. Như thế Văn hóa là
một đối tượng động, tồn tại khách quan, bao gồm các yếu tố được thừa
hưởng từ các thế hệ trước và các yếu tố mới phù hợp với trình độ phát
triển kinh tế-xã hội đương thời, mà con người có thể tác động (tích cực
hay tiêu cực) lên nó chứ khó có thể quản lý được nó.
4. Bên cạnh những biến đổi văn hóa mà con người khó kiểm soát được (thí
dụ do sự phát triển của khoa học công nghệ làm thay đổi các tập tính xã
hội), chúng ta có thể chủ động tác động lên sự biến đổi văn hóa thông
qua các giá trị được nuôi dưỡng trong quá trình giáo dục, bao
gồm cả giáo dục gia đình, giáo dục tại nhà trường và trong xã hội. Ví dụ
kinh điển là các giá trị Khổng giáo đã làm nên những đặc trưng văn hóa
riêng của các xã hội Đông Á.
5. Các yếu tố văn hóa mới cũng có thể xây dựng được thông qua các giá
trị được khuyến khích, đề cao hay áp đặt và được duy trì trong các tổ
chức. Vì thế ta có văn hóa tổ chức/doanh nghiệp. Rộng lớn hơn là trong
xã hội, thông qua Hiến pháp và các Luật thể chế hóa việc tổ chức và vận
hành quản trị xã hội mà các giá trị văn hóa mới được thiết lập và phổ
biến. Tính bền vững của các giá trị đó tùy thuộc khả năng xã hội bảo tồn
tính bất biến của các giá trị cốt lõi được quy định trong Hiến
pháp và được thể hiện ở các bộ Luật. Ý thức được các tác động này chúng
ta có thể hiểu được quá trình biến đổi văn hóa ở các quốc gia khác
nhau, đặc biệt ở các quốc gia có cùng nguồn gốc nhân chủng và lịch sử
nhưng có một thời gian được vận hành trong các thể chế kinh tế - chính
trị khác nhau, ví dụ điển hình như Nam và Bắc Triều Tiên (tức Hàn Quốc
và CHDCND Triều Tiên).
6. Trong trường hợp có sự khác biệt giữa các giá trị mà con người hấp
thu được trong quá trình giáo dục (sự giáo hóa) và các giá trị được
khuyến khích trong tổ chức hay trong thực tế xã hội thì sẽ nẩy sinh sự
tương tác giữa các giá trị này dẫn đến những biến đổi tư tưởng - tâm lý
phức tạp, thậm chí bi kịch(3), trong mỗi cá nhân và trong xu hướng tâm
lý của tổ chức. Các biến đổi cá nhân và tổ chức tương tác lẫn nhau làm
nên các trào lưu của biến đổi văn hóa xã hội.
7. Quá trình tương tác này không chỉ xảy ra trong quá trình sống của
mỗi người, làm nên các biến đổi hoặc tốt đẹp hoặc suy thoái của Nhân
cách mà cả ngay trong quá trình thiết lập các giá trị cá nhân trong giáo
dục. Các giá trị mà các nhà giáo dục muốn gây dựng và nuôi dưỡng trong
người học có thể sẽ không đạt kết quả mong muốn khi chúng ngược với
những giá trị đang phổ biến trong xã hội. Một thí dụ là bất chấp mọi nỗ
lực của nhà trường, các giá trị Nhân ái, Công bằng và ý thức Trách nhiệm
khó có thể hình thành phổ biến trong học sinh nếu môi trường xã hội
đang phổ biến sự cạnh tranh sinh tồn "mạnh được yếu thua", "khôn sống
dại chết" và thói vô trách nhiệm "sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi".
8. Một vấn đề khác là từ cuối thế kỷ 20 đến nay, tiến bộ của khoa học,
công nghệ và kỹ thuật đã làm cho môi trường sống của con người biến đổi
sâu sắc. Con người không chỉ sống trong môi trường tự nhiên và môi trường xã hội theo quan niệm cổ điển, chúng ta đang sống trong một môi trường thông tin
với nghĩa mọi thông tin đang theo các kênh truyền thông khác nhau (báo
chí, radio, TV, internet, v.v...) tiếp cận tới từng cá nhân, mọi gia
đình. Điều này tác động trực tiếp và phức tạp đến môi trường giáo dục.
Một tệ nạn là ở nước ta hiện nay thì ngành Văn hóa, vốn chỉ coi văn hóa
đại chúng là các hoạt động mang tính lễ hội và giải trí, cùng các cơ
quan truyền thông, đặc biệt là Truyền hình, đang khuếch trương các trào
lưu "văn hóa" bề nổi, với sự hiện diện bão hòa của tầng lớp những ca sỹ,
nghệ sỹ, người mẫu "chân dài", v.v... mà không phải ai cũng nổi tiếng
do những giá trị trí tuệ và đạo đức. Việc chưa nhận thức được vai trò
giáo dục của môi trường thông tin còn thể hiện ở thời lượng phát sóng
truyền hình dày đặc phim ảnh các loại truyền bá lịch sử và văn hóa Trung
Quốc và Hàn Quốc hay những serie phim truyền hình Việt Nam phản ánh lối
sống nặng giá trị vật chất của giới "thượng lưu" mới. Tất cả đang tạo
nên những trào lưu giá trị sống và nhận thức văn hóa và lịch sử lệch lạc
trong lớp trẻ tuổi học đường - những người vốn đang nhận được những
giáo dục nghèo nàn về giá trị sống trong nhà trường và có thể cả ở gia
đình.
Môi trường thông tin còn cho phép sáng tạo nên những thế giới ảo - với
nghĩa là con người ta sống trong đó, tương tác với nó và phát triển
những kỹ năng và tình cảm như đang sống trong thế giới thực với các
tương tác xã hội thực. Môi trường ảo có những tác dụng tích cực như làm
tăng cường giao tiếp xã hội của các thành viên các mạng xã hội hay có
thể sử dụng trong giáo dục đào tạo để huấn luyện các kỹ năng và thái độ
như các phần mềm mô phỏng các môi trường học tập ảo, v.v... Nhưng môi
trường ảo cũng có tác dụng tiêu cực, đặc biệt nếu đấy là các game
online/offline có nội dung bạo lực. Hiện tượng nhiều tội ác "máu lạnh"
thực hiện bởi những người trẻ có bộ mặt học trò ngây thơ là sự cảnh báo
về tính phản giáo dục của các môi trường ảo đầy bạo lực và dễ gây nghiện này.
9. Sự xuống cấp văn hóa - tức là sự xói mòn các giá trị xã hội tốt đẹp -
đã kéo theo sự xuống cấp giáo dục; và đến lượt nó, sự xuống cấp giáo
dục đẻ ra những cá nhân mang nhiều "khuyết tật xã hội" làm cho xã hội
thêm suy thoái. Đặc biệt nếu cơ chế xã hội cho phép những người như thế
ngồi vào vị trí lãnh đạo các đơn vị, cái xấu sẽ phát triển cấp số nhân
và môi trường văn hóa tại các đơn vị ấy sẽ bị biến đổi tệ hại. Khi cái
xu hướng xuống cấp này trở thành phổ biến, sự suy thoái đạo đức xã hội
sẽ trở thành trầm trọng và khó có thể đảo ngược nếu không có sự thay đổi
thích hợp các thể chế và tổ chức quản trị xã hội để khuyến khích cái
Thiện.
10. Văn hóa truyền thống nước ta chịu ảnh hưởng của Khổng giáo với các giá trị như "Lễ, Nghĩa, Liêm, Sỷ" (Quản Tử), hay "Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín"
(Khổng Tử) và nhiều giá trị khác. Các giá trị này, bao gồm cả tốt đẹp
lẫn hạn chế, được xây dựng nhằm điều tiết các hành vi cá nhân và quan hệ
xã hội với triết lý quyền lực tập trung vào một đấng Quân Vương/Thiên
tử- người có quyền định đoạt số phận của những cá nhân khác. Đặc biệt
giá trị "Trung" đòi hỏi con người phải trung thành với những
con người cụ thể. Chữ Trung mù quáng ấy đã tước đoạt khỏi mọi cá nhân
tinh thần Tự do, tư duy Độc lập, Phê phán và Sáng tạo, và thái độ Phản
kháng vì nó không thừa nhận trong xã hội có sự Bình đẳng. Nó cho phép
người lãnh đạo được Độc quyền chân lý và làm trầm trọng thuộc tính sở
hữu của con người, gia cố tính Gia trưởng ở mọi cấp độ gia đình, cộng
đồng, xã hội. Nó làm cho người lãnh đạo dễ dấn sâu trong sai lầm và dẫn
tới đổ vỡ tổ chức vì các thành viên không dám tự do tư tưởng, ngại phản
biện và kẻ lãnh đạo cũng không lắng nghe các phê phán. Mọi tổ chức được
xây dựng trên chữ Trung đối với cá nhân hay tổ chức mà thiếu sự đồng
thuận trên tinh thần Tự do và Bình đẳng sớm muộn gì cũng suy thoái. Tuy
nhiên chủ điểm này sẽ được đề cập sâu hơn trong một dịp khác.
11. Sự xuống cấp đạo đức trong thời kỳ bao cấp có vẻ là nghịch lý vì
nhà trường đã luôn nỗ lực giáo dục những giá trị yêu nước, nhân ái, đoàn
kết, kỷ luật, khiêm tốn, thật thà, dũng cảm(4), cũng như trong truyền
thông luôn có sự đề cao các giá trị về tự do, bình đẳng, công bằng và
dân chủ(5). Nghịch lý này có thể hiểu được là do chúng ta đã áp dụng
phương thức tổ chức xã hội với chế độ công hữu tư liệu sản xuất, cơ chế
tập trung quyền lực kinh tế và chính trị, chủ nghĩa vô thần, vấn đề giai
cấp, thành tích hình thức, v.v... không những không phù hợp với các giá
trị đạo đức cũ, mà còn không thuận lợi cho việc xây dựng và bồi đắp các
giá trị xã hội mới nói trên. Thêm vào đó, việc thiếu cơ chế thăng tiến
minh bạch để có thể đề bạt những cá nhân xuất sắt nhất, cũng như việc
duy trì quá lâu thể chế tập trung quyền lực vào các cá nhân lãnh đạo
trong từng đơn vị và trên toàn xã hội đã cộng hưởng với truyền thống Gia
trưởng của xã hội Khổng giáo và làm trầm trọng thêm sự xuống cấp văn
hóa, đặc biệt khi những cá nhân lãnh đạo ấy không mang trong mình những
giá trị tốt đẹp đề cao Liêm, Sỷ của "Kẻ sỹ" truyền thống.
12. Đổi mới từ 1986 là một bước tiến thuận lợi cho việc gây dựng và vun
đắp nhân cách, do 30 năm sau cải cách ruộng đất và cải tạo công thương
con người lại được phép sở hữu cá nhân tư liệu sản xuất. Khi con người
được độc lập kinh tế, thì họ có điều kiện để phát triển tư duy độc lập
và nuôi dưỡng những giá trị cá nhân. Nhưng chúng ta đổi mới quan hệ kinh
tế, tức hạ tầng cơ sở, mà đã không có các đổi mới cần thiết trong
thượng tầng kiến trúc. Việc đổi mới "một chân" đã cho phép nền kinh tế
thị trường phát triển hoang dã mà không có sự kiểm soát của xã hội. Việc
con người được tự do kinh tế mà thiếu tự do chính trị đã làm cho tính
chộp giật, sự thực dụng đang trở thành trào lưu phổ biến trong xã hội
hiện tại. Vì giá trị tiền bạc/lợi ích cá nhân một mặt khơi dậy sự năng
động, tính sáng tạo cá nhân, mặt khác khuyến khích lòng tham và sự cạnh
tranh không lành mạnh vốn đã được nuôi dưỡng bởi cơ chế xin-cho trong
nền kinh tế tập trung bao cấp. Động lực ấy cộng hưởng với sự thiếu hiệu
quả của luật pháp và sự thiếu minh bạch của cơ chế đề bạt lãnh đạo là
nguồn gốc chủ yếu của sự xuống cấp đạo đức xã hội. Sự bắt bệnh phiến
diện xã hội đã dẫn các nhà giáo dục đến quyết định sử dụng lại khẩu hiệu
Khổng giáo "Tiên học lễ, hậu học văn" với mong muốn giáo dục
đạo đức ở nhà trường sẽ giúp con người biết tự kiểm soát bản thân, góp
phần vực lại nền văn hóa đang suy thoái. Cùng lúc cũng có các nỗ lực
trong đảng cầm quyền học tập tấm gương đạo đức cố Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Song kết quả hơn 10 năm qua cho thấy hiệu quả giáo dục không thấm vào
đâu so với tốc độ lan tràn của lối sống thực dụng và của sự suy đồi đạo
đức.
13. Để chặn đứng suy thoái văn hóa, ta cần nhận thức rõ hành vi con
người chỉ có thể kiểm soát được và môi trường cạnh tranh trong xã hội
chỉ có thể điều tiết để trở nên công bằng và minh bạch được nếu chúng ta
xây dựng được thể chế Pháp quyền - tức là sự Thượng tôn pháp luật của
các cá nhân Tự do và Bình đẳng trước pháp luật. Dân chủ hóa xã hội cho
phép kiểm soát hành vi các cá nhân lãnh đạo bằng "trăm tay nghìn mắt"
của nhân dân. Sự kiện Đoàn Văn Vươn (Tiên Lãng, Hải Phòng) đầu năm 2012
là một minh chứng của vai trò tích cực của Dân chủ trong đời sống xã
hội. Với sự cho phép báo chí tự do điều tra và tự do xuất bản các ý kiến
phản biện đa chiều của nhân dân, chân tướng của vụ việc Tiên Lãng đã
sớm được làm rõ và Thủ tướng Chính phủ đã kết luận về sai trái của chính
quyền địa phương Tiên Lãng và thành phố Hải Phòng.
14. Đổi mới văn hóa và giáo dục, vì thế, phải bắt đầu bằng việc thiết lập các giá trị phổ quát là Tự do, Bình đẳng của các cá nhân trước pháp luật và Dân chủ trong
tổ chức và quản trị xã hội và trong toàn bộ hệ thống giáo dục. Việc kế
thừa các giá trị truyền thống cần phải được xem xét một cách có phê phán
và nội hàm của chúng phải được định nghĩa phù hợp với các giá trị phổ
quát nói trên. Cụ thể là trong các giá trị truyền thống có những giá trị
có tính khách quan, hiển nhiên, như Liêm, Sỷ, Nhân, Nghĩa, Trí, Tín. Đây là những giá trị có thể kế thừa. Chữ Lễ
mới cần được hiểu trong tinh thần của Tự do và Bình đẳng, tức là sự tôn
trọng Luật pháp trong xã hội và sự tương kính, tức tự trọng và tôn
trọng người khác, trong ứng xử cá nhân. Chữ Trung như phân tích ở trên
cần được sử dụng hết sức thận trọng. Đối tượng con người có thể Trung cần phải là các giá trị vĩnh cửu như Sự thật (tức là sự Trung thực, hay tính Thật thà) hay Lợi ích dân tộc (Trung với nước hay Yêu nước), v.v...
15. Để những giá trị tốt đẹp được giáo hóa ấy trở thành Văn hóa trong
mỗi đơn vị và nhờ thế phổ quát toàn xã hội, việc quan trọng là những
người được giáo dục tốt nhất - tức là những "bộ óc mạnh" hay "kẻ mạnh"
trong ngôn ngữ của Nietzsche(6) - phải được cho cơ hội trở thành các
"tông đồ" truyền bá các giá trị/cái Văn ấy ra cộng đồng và xã hội. Tức
là họ cần được trở thành các nhà giáo dục và các nhà quản lý các cấp
trong xã hội(7). Tất nhiên ngoài những giá trị làm người ấy, những nhà
giáo dục và quản lý phải có tư duy độc lập - phản biện và sáng tạo và
những năng lực nghề nghiệp đáp ứng được đòi hỏi của vai trò của họ trong
tổ chức/xã hội.
16. Mặt khác, một con người dù được đào tạo tốt đến mấy cũng không thể
hoàn hảo và nếu không tự tu dưỡng hoặc không bị giám sát thì cũng có thể
bị tha hóa. Vì thế cơ chế xã hội một mặt phải cho lãnh đạo quyền được
chịu trách nhiệm cá nhân trước cộng đồng, mặt khác phải kiểm soát được
việc quyền lực không bị lạm dụng. Điều ấy đòi hỏi người lãnh đạo phải
chịu trách nhiệm giải trình minh bạch trước cộng đồng. Vì thế xây dựng
thể chế Dân chủ là cách duy nhất cho phép chúng ta giám sát hiệu quả
những người được nhân dân giao phó quyền lực lãnh đạo.
17. Cơ chế để đảm bảo sự thăng tiến của những "kẻ mạnh" đã được giáo
dục tốt nhất chính là sự Bình đẳng cá nhân trước mọi cơ hội và sự Minh
bạch trong tổ chức xã hội tức là nền Dân chủ. Điều ấy cũng có nghĩa xã
hội phải được xây dựng trên cơ sở Thượng tôn pháp luật của các cá nhân
Tự do và Bình đẳng - chính là đòi hỏi của nền Kinh tế thị trường đã nói ở
trên.
18. Như vậy các phân tích tác động tương hỗ của văn hóa và giáo dục cho
thấy để chặn đứng suy thoái văn hóa và giáo dục và xây dựng một Nền văn hóa và giáo dục Nhân bản và Hiện đại,
việc đổi mới một mình Giáo dục là chưa đủ. Đổi mới phải được thực hiện
song song cả trong Giáo dục và trong Tổ chức - Quản trị xã hội. Cụ thể
là chúng ta cần phải hiện thực hóa các giá trị Tự do và Bình đẳng cá
nhân và Công bằng và Dân chủ xã hội trong tinh thần của Hiến pháp đang
được sửa đổi, trong các bộ Luật, trong tổ chức và quản trị xã hội và
trong giáo dục và đào tạo các cấp. Trong môi trường xã hội mới như vậy,
mục tiêu của nền giáo dục mới đào tạo nên những con người tự do, bình
đẳng, có tư duy độc lập, năng lực nghề nghiệp và mang những giá trị nhân
bản tốt đẹp nhất của truyền thống dân tộc ta nhất định sẽ thực hiện
được.
-------------------
(*) : Tiến sĩ Toán-lý, ĐH Tư thục Công nghệ và Quản lý Hữu nghị
(1) Xem Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du
lịch: http://www.cinet.gov.vn/Content.aspx?sitepageid=34
(2) Văn hóa, Giáo dục và Khoa học, Công nghệ có mối tương quan chặt chẽ. Nước Nhật chỉ có một Bộ cho tất cả: Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ (viết tắt MEXT). Ở Việt Nam, Văn hóa được quản lý bởi Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Giáo dục được quản lý bởi Bộ Giáo dục và Đào tạo, còn Khoa học và công nghệ có Bộ Khoa học và Công nghệ.
(3) Đây là mảnh đất của văn học và nghệ thuật và cả khoa học xã hội.
Cái chết đau lòng của nhà báo Trung quốc Xu Huaiqian (Từ Hoài Khiêm) cho
thấy xung đột nội tâm đã trở thành bi kịch khi con người không chấp
nhận được thực tế đảo ngược với các giá trị được cá nhân nuôi dưỡng và
hấp thụ từ truyền thống và giáo dục. Trong sự đơn độc tuyệt vọng, hôm
22/8/2012 ông đã phải lấy cái chết để phản kháng xã hội. Ông thổ lộ: “Nỗi
đau của tôi là dám nghĩ, nhưng không dám nói ra. Nếu tôi dám nói ra,
tôi lại không dám viết ra. Và nếu tôi dám viết ra thì không có nơi nào
để xuất bản. Tôi ngưỡng mộ những nhà báo tự do, nhưng tôi không thể rời
bỏ hệ thống vì nếu tôi làm thế, gia đình tôi sẽ chịu khổ", và:
"Chết là một từ nặng nề, nhưng ở Trung Quốc, trong nhiều trường hợp, nếu
không có cái chết thì xã hội sẽ không chịu ngồi xuống và lắng nghe, nên
vấn đề sẽ không được giải quyết”. (Gia Tùng, "Xôn xao vụ tổng biên
tập tự tử",Tiền Phong Online 25/8/2012,
http://www.tienphong.vn/the-gioi/589495/Xon-xao-vu-tong-bien-tap-tu-tu-tpp.html)
(4) “5 điều Bác dạy” luôn được nêu cao trong nhà trường trước đây.
(5) Các quyền Tự do, Bình đẳng, và quyền được mưu cầu hạnh phúc đã được
nêu trong Tuyên ngôn Độc lập. Các khẩu hiệu "Xây dựng một nước Việt Nam
hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh" hay "Xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh" luôn được nhấn mạnh.
(6) "Kẻ mạnh hiểu theo nghĩa của Nietzsche: là kẻ có khả năng sáng
tạo, có các giá trị để dâng hiến, chứ không phải là kẻ dẫm đạp lên người
khác, buộc người khác khuất phục quyền uy của mình". Nguyễn Thị Từ
Huy, "Thầy-Trò. Máu của trò quý hơn máu ta nhiều",
http://cafehocthuat.blogspot.com/2011/11/bai-viet-cua-ts-nguyen-thi-tu-huy-ve.html;
http://tiasang.com.vn/Default.aspx?tabid=62&News=4598&CategoryID=6
(7) Điều này cũng đã được Quản Tử chỉ ra- “Nhất thu bách hoạch giả, nhân dã"
(Trồng một, gặt trăm, ấy là người) và các triều đại phong kiến Việt Nam
đã thực hiện từ xưa như chúng ta đã biết: Muốn làm quan phải giáo dục
tử tế! Nay ta hay nói "học để làm quan" với ý phê phán mà không thấy
được tính khoa học trong việc chỉ dùng những người đã được đào tạo tử tế
của cổ nhân!
0 nhận xét:
Đăng nhận xét